De vele gedaantes van de Vatnajökull

Ik zal de gezichten van Höfn (spreek uit: Hup) niet licht vergeten. Gewoonweg doordat elke inwoner er meerdere bezigheden op na houdt. Ben je net bij de kapper geweest, dan zie je hetzelfde lachende gezicht terug als je een bezoekje brengt aan het Edelstenenmuseum. Heb je de eigenaar van je hotel vanmorgen nog een goede dag gewenst, dan komt hij je later die dag halen met de sleepboot. Ging je op excursie met quads en beland je even later in de garage, tja, dan is daar het bekende gezicht van de monteur. Om het plaatje nog completer te maken kun je het beste een avondje gaan luisteren naar het prachtige gezang van het Höfner mannenkoor, en ja hoor, iedereen is weer van de partij!

Het vliegveld voor binnenlandse vluchten ligt pal naast het hotel en het is slechts een kwestie van een paar stappen om in de vertrekhal te belanden. Met enige spanning in mijn lijf stap ik in de 9-seater van Eagle Air voor de vijftig minuten durende vlucht van Reykjavik naar Höfn. Spanning, niet alleen omdat ik nooit eerder in zo'n klein vliegtuigje heb gezeten of omdat er vanmorgen in het noorden van IJsland enkele kleine aardbevingen zijn gevoeld, maar vooral omdat er geruchten gaan dat de Grimsvötn vulkaan, die zich onder het westelijke deel van de Vatnajökull bevindt, op uitbarsten staat. Nee, belooft men mij, het zal geen uitbarsting zijn zoals die van de Eyjafjallajökull. Ditmaal zal het op handen zijnde natuurgeweld hoogstens veel stoom en brede waterstromen teweegbrengen. Dus geen vliegverkeer verlammende aswolken. Bovendien komt dit zo eens in de twee tot drie jaar voor, de IJslanders zijn er onderhand wel gewend aan geraakt. Nou, als het dan toch om een "simpele" uitbarsting gaat, ach ja, waarom dan niet met mij als getuige?

Gevaar?

Onze gids in Reykjavik had zich jaloers getoond, ook hij had graag naar Höfn afgereisd. Met behulp van een landkaart van IJsland had hij de situatie haarfijn uitgelegd. Wanneer de hete lava in aanraking komt met de gletsjer zal het ijs in rap tempo smelten, al dan niet gepaard gaande met stoom, en zal er veel meer water dan gewoonlijk naar zee stromen. Meer niet. Nee, het echte gevaar zit 'm in een eventuele uitbarsting van de naast de Eyjafjallajökull gelegen Katla vulkaan, vertelde hij. Een enorme modderstroom zou het gevolg zijn en de inwoners van het even ten zuiden van de vulkaan gelegen kustplaatsje zouden slechts twintig minuten hebben om weg te komen.

Na een regenachtig Reykjavik ben ik blij met het weerzien van de zon. Ook het noorden van het land is nu niet echt the place to be: sneeuwstormen maken wegen onbegaanbaar. Zelfs de hoofdweg naar Akureyri is al afgesloten. Maar in Höfn en omgeving, in het zuidoosten van IJsland, beloven ze een paar mooie dagen. Wat een geluk! Echter, wind en koude zijn ook hier niet weg te denken, het is tenslotte al november. De dagen zijn kort, de zon staat laag en de temperatuur ligt rond het vriespunt. Tegen half tien 's morgens begint het pas echt licht te worden. 

Stoer

Höfn en de Vatnajökull staan garant voor een flinke portie avontuur. Ik heb slechts twee dagen; dat wordt proppen. De dag wordt ingewijd met een vroege quad (of ATV: all-terrain vehicle) tour. In Hoffell, een gehucht op 19 kilometer van Höfn, bevinden zich enkele ronde heetwaterbaden aan de voet van de rotsen. Hier staan de quads gereed. Deze tocht, met een hoog gehalte aan stoerheid, gaat ruig hortend en stotend over de keien van het deels droge rivierbed, zo nu en dan wadend door een stroom, tot aan de voet van de Hoffellsjökull, een uitloper van de Vatnajökull. Een fantastische rit! Onderweg worden we verwelkomd met heerlijk vers IJslands brood en koffie en thee, maar ook worden we uitgenodigd om een slokje van het heldere, schone smeltwater te nemen. 

Filmdecor

Dan vervolgen we onze weg langs de zuidkant van de uitgestrekte Vatnajökull – de grootste gletsjer van IJsland – voor een bezoek aan het gletsjermeer van Jökulsárlón. Enorme aantallen grote en kleine ijsschotsen drijven in het water van dit grootste gletsjermeer van IJsland, en stromen onder de brug door, op weg naar zee. Het is een vrij jong meer en door de snelle opwarming van de aarde, en het daarmee gepaard gaande smelten van de Vatnajökull, is het meer de laatste jaren flink gegroeid. De ijsbergen met hun spectaculaire vormen en kleuren trekken het hele jaar door veel toeristen. Niet verwonderlijk dat deze schitterende locatie gekozen is als decor voor de opname van enkele speelfilms; de James Bond film Die Another Day is daar de bekendste van.

We stappen in een amfibisch voertuig dat naar de oever rijdt en zo het water in glijdt voor een 40 minuten durende boottocht. Prachtig, om zo dicht langs de ijsschotsen te varen. Van de ijsbergen steekt slechts één-achtste deel boven water uit, de rest bevindt zich onder water. Het is zaak dat de boot op een afstandje blijft, want het komt namelijk voor dat ijsschotsen omkieperen en zo de boot uit het water kunnen tillen met alle ellendige gevolgen van dien. Uit het rimpelloze wateroppervlak steekt zo nu en dan een klein koppie op: zeehonden! 

Stijgijzers en ijshouwelen

In het bezoekerscentrum van het grootste nationaal park van Europa, Skaftafell, aan de zuidwestzijde van de Vatnajökull, maken we ons op voor een stukje wandelen op een van de uitlopers van de gletsjer, de Svínafellsjökull. Schoenen worden vervangen door een steviger paar (indien nodig), stijgijzers worden opgemeten, we krijgen ieder een ijshouweel mee, een helm op en een klimgordel om. Dat belooft wat! Na een korte wandeling door een modderig landschap komen we aan bij de rand van het immense ijs en binden we de stijgijzers onder onze schoenen. 's Zomers zou het ijs vrij zacht zijn, nu is echter alles flink bevroren en wordt ons verzocht vooral met krachtige stappen te lopen, zodat de stijgijzers zich goed vast kunnen grijpen in het ijs. Al stampend bewegen we ons in een file voort over de ijskammen, diepe spleten links en rechts op afstand latend. Op de plek van bestemming aangekomen begint de klim tegen een nagenoeg loodrechte ijswand. Helaas ben ik niet zo moedig als de rest van de groep, dus houd ik het hier even voor gezien en geniet ik van de blik op de tegen de gladde wand aan geplakte, ploeterende klimmers.

Paarden en rendieren

De volgende dag gaat het richting het oosten. De vele paarden in het witte landschap doen het goed op de foto, maar de groepen rendieren doen hun naam eer aan: voordat je goed en wel klaarstaat voor een veelbelovende foto zijn ze alweer uit het nabije gezichtsveld verdwenen. Bij het plaatsje Stafafell rijden we landinwaarts tot de weg eindigt. Een prachtige route langs, maar ook door, brede  rivierbedden. De kleurige vakantiehuisjes langs de weg worden 's zomers bevolkt door de inwoners van Höfn.

Op de terugweg brengen we een bezoek aan een filmlocatie bij Stokksnes; een knap nagebouwd vikingdorp. Het zou nog wel twee jaar duren voordat er daadwerkelijk gefilmd wordt. Tot zolang mag er absoluut niet gefotografeerd worden. Over de kale, winderige landtong die het oostelijke deel van de grote haven van Höfn beschermt, rijden we met de immer onstuimige zee links van ons naar de punt ervan. Hier wacht een sleepboot ons op voor de vaart terug naar Höfn. Maar niet voordat wij de kortstondige ervaring met het varen op open zee zullen ondergaan: even buiten de haven deinen we wild op en neer, rollen we heen en weer alsof we in een heuse wasmachine zitten. Langer dan een paar minuten moest het niet duren, of ik was groen en geel gaan zien van ellende.

Noorderlicht?

Ook in Höfn zelf kun je aardig wat tijd doorbrengen. Bij de boeiende Glacier Exhibition leer je van alles over de Vatnajökull en gletsjers in het algemeen. Het gloednieuwe Edelstenenmuseum (geopend in 2010) is de uit de hand gelopen hobby van een inwoner van Höfn die al zijn hele leven de buurt afstruint op zoek naar bijzondere stenen. 

Uiteraard staat het zoeken naar het noorderlicht bovenaan mijn lijstje. Op de schaal van tien, wordt tijdens mijn verblijf de kans op het verschijnen van het noorderlicht geschat op drie. Niet veel, is mijn eerste reactie. Maar het schijnt een veelbelovend getal te zijn, dus doe ik mee aan de urenlange zoektocht even buiten het dorp. Met als enig resultaat ijskoude handen, voeten en gezicht. Uitgeput lig ik een uur na middernacht in bed, om vervolgens nog tot twee maal toe wakker gebeld te worden omdat het noorderlicht vanuit het hotel te zien zou zijn. Slaperig kijk ik uit mijn raam: niks te zien hoor. Moe, en niet meer in staat enthousiast te geraken, slaap ik gauw weer in. Dat mooie noorderlicht bewaar ik wel voor een volgend bezoek aan IJsland!

PRAKTISCHE INFORMATIE HÖFN EN OMGEVING

Ligging en bereikbaarheid

Höfn (wat 'haven' betekent), aan de voet van de Vatnajökull, is een vissersdorp met ruim 2000 inwoners, gelegen aan de hoofdweg (No. 1) van IJsland op een afstand van ongeveer 460 kilometer van Reykjavik. Vluchten van Eagle Air naar Höfn vertrekken in de winter negen keer per week. Vluchten van Amsterdam naar Reykjavik worden verzorgd door Icelandair.

Accommodaties

Het comfortabele Hotel Höfn beschikt over 68 kamers en twee restaurants. Hotel Loftleidir in Reykjavik is centraal gelegen en dé aangewezen plek om een vroege binnenlandse vlucht met gemak te halen: het vliegveld ligt er direct naast.

© Monique van Gaal

Dit verhaal is eerder verschenen in Nordic Magazine, zomer 2011.